भारतातील 28 राज्ये आणि 8 केंद्रशासित प्रदेशांमध्ये वेगवेगळ्या भाषा, बोली, संस्कृती आणि परंपरा आहेत. काही राज्ये बर्फाच्या चादरीने झाकलेली आहेत तर काही राज्ये हिरव्यागार दऱ्यांमध्ये डोंगरात वसलेली आहेत. काही मैदाने जंगले आणि वालुकामय मैदानांनी व्यापलेली आहेत तर काही तलाव आणि धबधब्यांनी सौंदर्य वाढवत आहेत. त्याचप्रमाणे दक्षिण भारतीय राज्ये ही समुद्रकिनाऱ्यावर वसलेली आहेत. पर्वत, मैदाने आणि समुद्र किनारी अशी अनेक पर्यटन स्थळे आहेत ज्यांना धार्मिक आणि ऐतिहासिक महत्त्व आहे. एवढी विविधता असलेल्या देशाची लोकसंख्या या विविधता आणि विविध संस्कृतींशी परिचित नाही. जगभरातील देशांना भारताच्या पर्यटनाची ओळख करून देण्यासाठी राष्ट्रीय पर्यटन दिन साजरा केला जातो.
यासोबतच भारताच्या अर्थव्यवस्थेचा काही भाग पर्यटनावर अवलंबून आहे. पर्यटनाला चालना देऊन देशाचा रोजगार आणि जीडीपी वाढवता येईल. त्यासाठीही पर्यटन दिन साजरा करण्याची गरज भासू लागली. राष्ट्रीय पर्यटन दिनाचे महत्त्व समजून घेण्यासोबतच त्याचा इतिहास जाणून घ्या.
राष्ट्रीय पर्यटन दिवस कधी साजरा केला जातो?
पर्यटन दिन भारतात दोनदा, एकदा राष्ट्रीय स्तरावर आणि एकदा आंतरराष्ट्रीय पर्यटन दिवस म्हणून साजरा केला जातो. तथापि भारताचा पर्यटन दिवस 25 जानेवारी रोजी साजरा केला जातो. 27 सप्टेंबर रोजी जागतिक पर्यटन दिन साजरा केला जातो.
राष्ट्रीय पर्यटन दिनाचा इतिहास
भारताच्या स्वातंत्र्याच्या पुढच्या वर्षी म्हणजे 1948 पासून देशात पर्यटन दिन साजरा करण्यास सुरुवात झाली. पर्यटनाचे महत्त्व समजून घेऊन स्वतंत्र भारतात त्याचा प्रचार करण्यासाठी पर्यटन वाहतूक समितीची स्थापना करण्यात आली. समितीच्या स्थापनेनंतर तीन वर्षांनी 1951 मध्ये कोलकाता आणि चेन्नई येथे पर्यटन दिनाची प्रादेशिक कार्यालये सुरू करण्यात आली. नंतर दिल्ली, मुंबई आणि कोलकाता येथेही पर्यटन कार्यालये बांधण्यात आली. वर्ष 1998 मध्ये, पर्यटन आणि दळणवळण मंत्री यांच्या नेतृत्वाखाली पर्यटन विभागाची स्थापना करण्यात आली.
पर्यटन दिनाचा उद्देश
पर्यटन हे भारताच्या समृद्धतेची सर्वांना ओळख करून देणारे माध्यम आहे. याद्वारे संपूर्ण जग भारताकडे आकर्षित होत आहे. याशिवाय भारतीय अर्थव्यवस्थेला बळकटी देण्यामध्ये देशाच्या पर्यटनाचेही विशेष योगदान आहे. अशा परिस्थितीत भारतीय पर्यटनाला चालना देण्याची गरज भासू लागली. लोकांना पर्यटनाच्या सामाजिक, राजकीय, आर्थिक आणि सांस्कृतिक मूल्यांची जाणीव करून देण्याच्या उद्देशाने पर्यटन दिन जागतिक स्तरावर साजरा केला जातो.
राष्ट्रीय पर्यटन दिन 2024 ची थीम
या वर्षी पर्यटन दिन 2024 ची थीम 'शाश्वत प्रवास, कालातीत आठवणी' (Sustainable Journeys, Timeless Memories) आहे. ही थीम जबाबदार आणि जागरूक प्रवासाच्या संकल्पनेवर भर देते. गेल्या वर्षी राष्ट्रीय पर्यटन दिन 2023 ची थीम 'ग्रामीण आणि समुदाय केंद्रीत पर्यटन' होती आणि 2022 ची थीम "आझादी का अमृत महोत्सव" होती.
