महाशिवरात्रीच्या पूजेची पद्धत - भाविकांनी पहाटे स्नान करून शिवमंदिरात किंवा घरी महाशिवरात्री निमित्ताने महादेवाची विधीनुसार पूजा करावी. पूजेमध्ये चंदन, मोळी, सुपारी, पंचामृत वापरावे. फळ, फुले, नारळ, मनुका, गाजर इत्यादी अर्पण करून भगवान शंकराची पूजा करावी आणि "ओम नमः शिवाय" मंत्राचा जप जास्तीत जास्त वेळा करावा आणि शिवमूर्तीचे स्मरण करावे.
महाशिवरात्री व्रताचे चारही टप्पे पूर्ण करावेत. पहिल्या टप्प्यात दूध, दुसऱ्या टप्प्यात दही, तिसऱ्या टप्प्यात तूप आणि चौथ्या टप्प्यात मध अर्पण करुन चारही टप्पे पूर्ण करावेत. शिवरात्रीचा उपवास करताना दिवसा फक्त फळांचे सेवन करा आणि रात्री उपवास करावा.
शिवरात्रीच्या पूजेसाठी साहित्य -
गायीचे कच्चे दूध
दही
शुद्ध देशी तूप
मध
गंगा जल
पवित्र पाणी
पंच रस
अत्तर
रोली
जनेउ
पंच मिष्टान्न
बेलपत्र
धतुरा
भांग
बोर
आम्र मंजरी
जवस
फूल
पंच फळ
रत्न
सोने
चांदी
दक्षिणा
पूजेची भांडी
कुशाचे आसन
मंदार फुल
उसाचा रस
कापुर
धूप-दीप
दिवा
कापूस
मलयगिरी
चंदन
माघ कृष्ण त्रयोदशीला एकभुक्‍त रहावे. चतुर्दशीच्या दिवशी सकाळी काताचा संकल्प करावा. सायंकाळी शास्त्रोक्‍त स्नान करावे. भस्म व रुद्राक्ष धारण करावे. प्रदोषकाळी शिवाच्या देवळात जावे. शिवाचे ध्यान करावे. मग षोडशोपचारे पूजा करावी. भवभवानीप्रीत्यर्थ तर्पण करावे. शिवाला एकशे आठ कमळे किंवा बेलाची पाने नाममंत्राने वाहावी. मग पुष्पांजली अर्पण करून अर्घ्य द्यावे. पूजासमर्पण, स्तोत्रपाठ व मूलमंत्राचा जप झाल्यावर शिवाच्या मस्तकावरील एक फूल काढून ते स्वत:च्या मस्तकावर ठेवावे क्षमायाचना करावी. चतुर्दशीला रात्रीच्या चार प्रहरी चार पूजा कराव्यात. त्यांना `यामपूजा' म्हणतात. प्रत्येक यामपूजेत देवाला अभ्यंगस्नान घालावे, अनुलेपन करावे, धोत्रा, आंबा व बेल यांची पत्री वहावी. तांदुळाच्या पिठाचे 26 दिवे करून त्यांनी देवाला ओवाळावे. पूजेच्या शेवटी 108 दिवे दान द्यावे. प्रत्येक पूजेतील मंत्र वेगवेगळे असतात, त्यांनी अर्घ्य द्यावे. नृत्य, गीत, कथाश्रवण इत्यादी गोष्टींनी जागरण करावे. पहाटे स्नान करून पुनश्च शिवपूजा करावी. पारण्याला ब्राह्मणभोजन घालावे. (पारणे चतुर्दशी संपण्यापूर्वीच करणे योग्य असते.) ब्राह्मणांचा आशीर्वाद घेऊन कातसमाप्‍ती करावी. बारा, चौदा किंवा चोवीस वर्षे कात केल्यावर त्याचे उद्यापन करावे.
सोरटी सोमनाथ, श्रीशैल, महाकालेश्र्वर, ओंकार मांधाता, परळी वैजनाथ, भीमाशंकर, रामेश्र्वर, औंढ्या नागनाथ, काशी विश्र्वनाथ, त्र्यंबकेश्र्वर, केदारनाथ आणि घृष्णेश्र्वर अशी 12 ज्योतिर्लिंगे भारतात आहेत. त्यांपैकी परळी-वैजनाथ (बीड), औंढ्या नागनाथ (हिंगोली), त्र्यंबकेश्र्वर (नाशिक), भीमाशंकर (पुणे) व घृष्णेश्र्वर (औरंगाबाद) ही महाराष्ट्रातील 5 ज्योतिर्लिंगे आहेत. शंकराची आद्यस्थाने म्हणून ही तीर्थक्षेत्रे प्रसिद्ध आहेत. महाराष्ट्रातील जवळजवळ प्रत्येक गावातील शंकराच्या मंदिरात महाशिवरात्रोत्सव मोठ्या आनंदाने साजरा होतो. 5 ज्योतिर्लिंगाच्या ठिकाणी विशेष उत्सवासाठी लाखो भाविक जमतात.
चारही प्रहारांमध्ये शिवाची पूजा करण्याची पद्धत :-
1. पहिल्या प्रहारात पाच कर्मांसह शिवाची पूजा करा. प्रत्येक द्रव मंत्रांसह शिवाला अर्पण करा. कमळाच्या शंभर पाकळ्या आणि कणेरची फुले अर्पण करा. व्यंजन आणि नैवेद्य अर्पण करा. अर्घ्य, फळझाड, बिल्वाची पाने आणि नारळ अर्पण करा. त्यानंतर भगवान शंकराला जल अर्पण करा. त्यानंतर “ओम नमः शिवाय” या मंत्राचा जप करा आणि विसर्जन करा (प्रत्येक प्रहारची पूजा केल्यानंतर विसर्जन करावे).
2. दुसरा प्रहार सुरू झाल्यावर दुसऱ्यांदा शिवाची पूजा करा. दुसऱ्या टप्प्यात बिजोरा लिंबासोबत खीर आणि अर्घ्याचा नैवेद्य दाखवावा. दुसऱ्या टप्प्यात पहिल्या टप्प्याप्रमाणे दुप्पट मंत्रांचा जप करावा.
3. तिसऱ्या प्रहारमध्ये पुआ अर्पण करा आणि जवाऐवजी गहू वापरा. डाळिंबाच्या फळाने अर्घ्य अर्पण करावे. आकड्याची फुले अर्पण करा आणि कापूरने आरती करा. तिसऱ्या प्रहारात दुसऱ्या प्रहारपेक्षा दुप्पट मंत्रांचा जप करावा.
4. चौथ्या प्रहारात उडीद, मूग, सप्तध्याय, शंखपुष्प आणि बिल्वाच्या पानांनी पूजा करावी. विविध प्रकारचा नैवेद्य किंवा उडदाचे गोळे द्यावेत. केळीचे फळ किंवा विविध फळांसह अर्घ्य अर्पण करावे. चौथ्या प्रहारात तिसऱ्या प्रहारापेक्षा दुप्पट मंत्रांचा जप करावा. त्यानंतर सकाळपर्यंत भजन कीर्तन करावे.
सकाळी पुन्हा आंघोळ करा, स्वच्छ वस्त्रे परिधान करा, शिवाची पूजा करा आणि आपल्या क्षमतेनुसार ब्राह्मणांना दान करा.
